Er worden proeven gedaan door Google en Volvo. Maar ben je
straks wel veilig als er zo’n zelfrijdende auto aankomt?
De auto krijgt veel sensoren en slimme software. Deze zouden
zelfs in staat zijn te voorspellen dat een fietser wil gaan afslaan. Nu zal dat
lukken als de fietser netjes een hand uitsteekt, maar vaak doen ze dat niet.
Het is maar helemaal de vraag of de auto in alle gevallen dit soort manoeuvres
zal herkennen. Een ongeval is op zich al akelig, maar wie is er dan
verantwoordelijk? De bestuurder, de autofabrikant, of de maker van de software,
of de garage die het onderhoud niet optimaal uitvoerde?
Een belangrijk voorbehoud is dat dit geheel van systemen
goed werkt. Zo niet, dan moet de bestuurder ingrijpen. Voor wat betreft de
eigenschappen van de mens mag je daar niet te veel van verwachten:
•
De
bestuurder die relaxed in de auto zit en geconfronteerd wordt met één of
meerdere alarmen van de auto, heeft geruime tijd (minuten) nodig om voldoende
actief te worden, de situatie in te
schatten en te reageren.
•
Autofabrikanten zijn zich hiervan bewust en
bouwen systemen in die de alertheid van de bestuurder meten. Maar zelfs als
deze geheel wakker is, staat diens “mentale pitje” laag. Dat effect is bekend
uit onderzoek maar valt heel lastig te bewaken. Bovendien hebben proeven met
alertheidsmonitoring laten zien dat zo’n systeem moeite heeft met specifiek
gedrag van automobilisten. Er ontstaat irritatie en de bestuurder schakelt het
systeem uit of negeert het.
•
De bestuurder van zo’n auto zal zijn
vaardigheden snel verliezen. Dat merk je niet totdat de autobesturing faalt.
Dit effect wordt de ‘automation paradox’ genoemd. De kans is groot dat de auto
het laat afweten bij extreem weer, een bijkomende storing in de auto
(bijvoorbeeld haperen van de stroomvoorziening) of zeer complexe verkeerssituaties.
Dus juist als het moeilijk wordt, verwacht je iets van de mens die zijn echte
vaardigheid en zijn routine kwijt is.
In de luchtvaart hanteert men liever het principe dat de
piloot zoveel mogelijk zelf blijft vliegen maar wel geadviseerd en gecontroleerd
wordt door systemen. Misschien is de uitdaging een auto te maken die de
bestuurder subtiel attent maakt op situaties en gevaren, en zo nodig bijstuurt.
